Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Kapsamında Yapılan Değişiklikler

hayvanları koruma kanunu değişiklikler

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda (“Kanun”) değişiklik yapılmasına dair kanun teklifinin 30.07.2024 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmesi akabinde, 7527 Sayılı Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 02.08.2024 tarihli 32620 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

İşbu yazıda, yapılan önemli değişiklikler 12 ana başlıkta açıklanmıştır.

Kanunun Amacının Genişletilmesi

Kanun’un 1. maddesinde yapılan değişiklikle, kanunun amacı “insan, hayvan ve çevre sağlığı gözetilmek kaydıyla” ifadesiyle genişletilmiştir.

Tanımların ve İlkelerin Güncellenmesi

Kanun’un 3. maddesinde tanımlara ilişkin önemli güncellemeler yapılmıştır:

Sahipli Hayvan: “Bir kişi, kuruluş veya tüzel kişilik tarafından sahiplenilen, bakımı yapılan ve Bakanlık veri tabanına kaydedilen ev hayvanları” olarak tanımlanmıştır.

Sahipsiz Hayvan: Önceki tanım kaldırılarak, “Sahipli hayvanlar dışında kalan evcil hayvanlar” olarak tanımlanmıştır.

Hayvan Bakımevi: Önceki ibareye “hayvanların sahiplendirilinceye kadar barındırıldığı ve rehabilite edildiği” ibaresi eklenerek nihai olarak “Bakanlıktan izin alınmak suretiyle kurulan ve hayvanların rehabilite edileceği hayvanların sahiplendirilinceye kadar barındırıldığı ve rehabilite edildiği bir tesis” olarak tanımlanmıştır.

5199 sayılı Kanun’da tanımlanan “Kontrollü hayvan” ifadesi ise kaldırılmıştır.

Diğer yandan 5199 Sayılı Kanun’da yer alan “Evcil hayvanlar, türüne özgü hayat şartları içinde yaşama özgürlüğüne sahiptir. Sahipsiz hayvanların da sahipli hayvanlar gibi yaşamları desteklenmelidir.” ibaresi, “hayvanların korunmasına ve rahat yaşamalarına ilişkin temel ilkeler” başlığı kapsamından çıkarılmıştır. Ayrıca maddenin devamında, yerel yönetimlerin hayvan bakımevleri kurarak onların bakımlarını ve tedavilerini sağlamalarına ve eğitim çalışmaları yapmalarına dair misyonuna, “sahipsiz hayvanların sahiplendirilinceye kadar bakılmaları amacıyla” yapılacağı ibaresi eklenmiştir.

Hayvan Barınakları ve Rehabilitasyon

Kanun’un 6. maddesinde öngörülen sahipsiz ya da güçten düşmüş hayvanların öldürülmesi yasağı bakımından, “3285 sayılı Hayvan Sağlığı Zabıtası Kanununda öngörülen durumlar dışında” ibaresi kaldırılarak “kanuni istisnalar hariç” ibaresi eklenmiştir. Diğer yandan üçüncü fıkrasında yer alan “Müşahede yerlerinde kısırlaştırılan, aşılanan ve rehabilite edilen hayvanların kaydedildikten sonra öncelikle alındıkları ortama bırakılmaları esastır.” ibaresi kaldırılmış ve bakımevlerine alınan hayvanların, Bakanlık veri sistemine kaydedileceğine ve rehabilite edilenlerin, sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevlerinde barındırılacağına dair hüküm eklenmiştir.

Ötanazi Uygulamaları

Kanun’un 13. maddesiyle 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 9 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen ötenazi uygulanmasına tedbirlerin uygulanabileceği hüküm altına alınmıştır. Buna göre; bakımevine alınan köpeklerden; insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlar bakımından;

  1. a) Hayvanlara acı ve ıstırap çektiren veya iyileşme durumu bulunmayan hastalık durumlarında,
  2. b) Akut bulaşıcı bir hayvan hastalığının önlenmesi ya da eradikasyonu amacıyla veya insan sağlığı için risk oluşturan durumlarda,
  3. c) Davranışları insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda veteriner hekim tarafından ötenazi yapılmasına karar verilebileceği ve ötenazi işleminin veteriner hekim tarafından veya veteriner hekim gözetiminde yapılacağı öngörülmüştür.

Ayrıca ilgili maddenin son fıkrasıyla, yerel yönetimlerin sahipsiz köpeklere ilişkin yürüttüğü iş ve işlemlerde Bakanlar Kurulunun 28/8/2003 tarihli ve 2003/6168 sayılı Kararı ile onaylanan Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi kapsamında gerekli idari tedbirleri almaya yetkili olduğu belirtilmiştir.

Yasaklar

Kanun’un 14. maddesine eklenen 2. fıkrayla, yerel yönetimler adına toplanan sahipsiz hayvanların bakımevi dışında bir yere terk edilmesinin veya bakımevinde barındırılan köpeklerin bakımevi dışında bir yere bırakılması yasaklanmıştır.

İl Hayvanları Koruma Kurulu’nun Görevleri

Kanun’un 16. maddesinin 1. fıkrasında yapılan değişiklikle, İl Hayvanları Koruma Kurulu’nun görevleri;

-İl sınırları içinde hayvanların korunmasına ilişkin ve sahipsiz hayvanlardan kaynaklı sorunları belirleyip, sorunların çözüm tekliflerini içeren yıllık, beş yıllık ve on yıllık plan ve projeler yapmak,

-Yıllık hedef raporları hazırlayıp Bakanlığın uygun görüşüne sunmak,

– Bakanlığın olumlu görüşünü alarak insan, hayvan ve çevre sağlığına ilişkin her türlü önlemi almak olarak belirlenmiştir. Diğer yandan Kurul’un yerel hayvan koruma gönüllülerinin müracaatlarını değerlendirme görevi kaldırılmıştır.

Mali Destek ve Teşvikler

Kanun’un 19. maddesinde yapılan değişiklikle; başta yerel yönetimler olmak üzere diğer ilgili kurum ve kuruluşlara teşvik veya mali destek verilmesine dair kapsam; insan, hayvan ve çevre sağlığının korunması amacıyla bakımevleri, hastaneler ve ameliyathaneler kurmak, bunlara ilişkin ilaç, alet ve ekipmanları temin etmek ile bakımevlerinde bakım, rehabilitasyon ve sahiplendirme gibi faaliyetleri yürütmek durumlarıyla genişletilmiştir.

Koruma Altına Alma Tedbiri

Kanun’un 24. maddesinde yapılan değişiklikle, Kanun’un hayvanları korumaya yönelik hükümlerine aykırı hareket eden ve bu suretle bulundurduğu veya sahiplendiği hayvanların bakımını ciddi şekilde ihmal eden ya da onlara ağrı, acı veya zarar veren kişilerin hayvanlarına el konulması akabinde söz konusu hayvanların yeniden sahiplendirileceğine ya da koruma altına alınacağına dair ibare kaldırılarak sahiplendirilme niteliği olanların sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevinde barındırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Cezai Yaptırımlar ve İdari Düzenlemeler

Kanun’un 28. maddesinde yapılan değişiklikle ve eklenen Ek Madde 1 ile, Kanun’a aykırı davranışlar için uygulanan cezalar artırılmıştır. Buna göre; Sahipli ev hayvanın sahibi tarafından terk edilmesi kabahatine ilişkin idari para cezası hayvan başına 2.000 TL’den 60.000 TL’ye çıkarılmıştır. Ayrıca yerel yönetimler adına toplanan sahipsiz hayvanları bakımevi dışında bir yere terk eden veya bakımevinde barındırılan hayvanı bakımevi dışında bir yere bırakanlara ise hayvan başına 50.000 TL idari para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Diğer yandan büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu yirmi beş bini aşan belediyeler bakımından, geçici 4 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kaynağı ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile ayrılan kaynağı hayvan bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak, rehabilite etmek veya sahiplendirilinceye kadar bakmak için sarf etmeyen ya da bu kaynağı başka amaçlar için sarf eden belediye başkanı ve belediye yetkililerine altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Yerel Yönetimlerin Sorumlulukları

Kanun’un Ek Madde 1 ve Geçici Madde 4’ünde yapılan değişikliklerle; yerel yönetimlerin sorumluluklarında değişiklik yapılmıştır. Buna göre;

– Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu yirmi beş bini aşan belediyeler bakımından, geçici 4 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kaynağı ayırmak zorunlu tutulmuştur. Ayrıca ayrılan kaynağın hayvan bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak, rehabilite etmek veya sahiplendirilinceye kadar bakmak için sarf edilme zorunluluğu öngörülmüştür.

– Bakımevlerine alınan hayvanların Bakanlık veri sistemine kaydedileceği ve rehabilite edilen köpeklerin, sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevlerinde barındırılacağı hüküm altına alınmıştır.

– Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu yirmi beş bini aşan belediyelerin 31/12/2028 tarihine kadar ek 1 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen hayvan bakımevlerini kurmakla ve mevcut bakımevlerinin koşullarını iyileştirmekle yükümlü oldukları belirtmiştir.

-Belediyelerin 31/12/2028 tarihine kadar birinci fıkra gereğince hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon işlemlerini gerçekleştirmek ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinin binde beşi oranında kaynak ayırmakla yükümlü oldukları öngörülmüştür.

Dijital Kimliklendirme

Kanun’un geçici 4. maddesiyle, kedi ve köpek sahiplerinin, hayvanlarını en geç 31/12/2025 tarihine kadar dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmak zorunda oldukları öngörülmüştür.

Yerel Hayvan Koruma Görevlilerinin Sorumlulukları

Kanun’un 19. maddesiyle, “Özellikle kedi ve köpekler gibi sahipsiz hayvanların kendi mekânlarında, bulundukları bölge ve mahallerde yaşamaları sorumluluğunu üstlenen gönüllü kişiler” olarak tanımlanan yerel hayvan koruma görevlileri kavramı ve bunların sorumlulukları kaldırılmıştır.