Futbolcu Sözleşmelerinden Doğan İhtilaflarda UÇK ve CAS Sistemi

Futbol, dünyada milyonlarca insan tarafından tutkuyla takip edilen ve oynanan popüler bir spor dalıdır. Futbolcular ve futbol kulüpleri arasında imzalanan sözleşmeler, iki tarafın karşılıklı hak ve sorumluluklarını belirlemektedir. Ancak futbolcu sözleşmelerinden doğan anlaşmazlıklar ve uyuşmazlıklar her an ortaya çıkabilecektir. Bu tür uyuşmazlıkların çözümü, spor hukuku ve özel olarak futbol hukuku alanında uzmanlık gerektiren karmaşık bir süreçtir. Futbolcu sözleşmeleri, futbolculuk kariyerleri boyunca futbolcuların ve kulüplerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyen hukuki işlemlerdir. Bu sözleşmeler, futbolcu ile kulüp arasındaki hak ve yükümlülükleri belirlerken oyuncunun maaşı, transfer ücreti, primler, sigorta, ödeme koşulları, lisans süresi, performansa dayalı şartlar gibi çeşitli konuları kapsamaktadır. Sözleşmeler aynı zamanda futbolcunun disiplin cezaları ve sözleşmenin feshi durumunda tarafların hakları ve yükümlülükleri gibi hükümler içermektedir. Futbolcu sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar; mali anlaşmazlıklar, sözleşme ihlalleri, transfer anlaşmazlıkları, sözleşmenin feshini gerektiren hususlar gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilecektir.

Bu yazımızda futbolcu sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların çözüm yolu incelenecektir. Her şeyden önce şu hususu belirtmek gerekir ki, Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun (“UÇK”) zorunlu tahkim olmasına ilişkin düzenlemeler Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.¹Anayasa Mahkemesi Kararı, No. 2017/136 E., 2018/7 K.  Bu sebepten ötürü, UÇK artık ihtiyari tahkim olarak görevli olacağı için, taraflar arasında UÇK tahkim şartı veya sözleşmesi bulunmaması durumunda uyuşmazlıklar adli yargıda çözümlenecektir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu madde5 uyarınca Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen hizmet sözleşmesine tabi işçiler ile işveren arasında doğan uyuşmazlıklarda İş Mahkemesi görevlidir.²Yargıtay 3. Hukuk Dairesi No. 2020/7165 E., 2020/5239 K. Profesyonel Futbolcu sözleşmesi, İş Kanunu madde4/1-g uyarınca İş Kanunu kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu sebepten ötürü profesyonel futbolcu sözleşmesinin hukuki niteliği TBK uyarınca hizmet sözleşmesi olarak tespit edilmiş olup asliye hukuk mahkemelerinde ihtilaflar görülecektir.

UÇK Sistemi

Uyuşmazlık Çözüm Kurulu Türkiye Futbol Federasyonu “TFF” bünyesinde sportif mali ve idari uyuşmazlıkların çözümü için kurulmuş olup, TFF Kuruluş Kanunu uyarınca, TFF’nin ilk derece hukuk kurullarından birisidir. UÇK futbolla ilgili bütün uyuşmazlıkları (futbolcu sözleşmesinden, antrenör sözleşmesinden doğan vb.) inceler ve karara bağlar. UÇK’nın yargı yetkisi 2019 Anayasa Mahkemesi Kararı’na³Anayasa Mahkemesi Kararı, No. 2017/136 E., 2018/7 K. ve 2019 Anayasa Mahkemesi Kararı’ndan sonra olmak üzere iki şekilde incelemek gerekmektedir. 2007 yılından 2009 yılına kadar UÇK futbolla ilgili sözleşmelerden doğan her türlü uyuşmazlığı münhasıran incelemekle yükümlüydü. Bu durumda UÇK zorunlu tahkim görevi yapmaktaydı. Futbol sözleşmelerinden doğan bütün uyuşmazlıklar adli yargı dışında bırakılmış ve zorunlu tahkim olan UÇK’nın görev alanına sokulmuştu. 2011 yılında yapılan değişikliklerle beraber, UÇK sadece sportif cezalar ve yetiştirme tazminatına ilişkin ihtilaflarda münhasıran yetkili olup, diğer uyuşmazlıklar bakımından ihtiyari tahkim olarak görevlendirilmişti. 2015 yılında ise 2011 öncesi uygulamasına geri dönülmüştür. Yani UÇK tekrardan futbol sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda zorunlu tahkim olarak görev almıştır. 2019 Anayasa Mahkemesi Kararı ile bu uygulamadan vazgeçilmiştir. Böylelikle 2019 sonrasında UÇK futbolcu uyuşmazlıklarında zorunlu tahkim olmaktan tekrar çıkarılmıştır. Taraflar arasında belirlenebilecek ihtiyarı tahkim olarak görevini sürdürmektedir.

UÇK’da başvuru yazılı olarak yapılır ve ödeme makbuzu ile dilekçe ile başvuru gerçekleştirilir. Karşı tarafın ise iddialara cevabını sunmak için 7 günlük dilekçe süresi vardır. UÇK’nın dili Türkçe ve uygulanacak kurallar Türk hukukudur. UÇK bu hususta FIFA VE UEFA talimatlarına, Türk kanunlarına göre karar verir. Kararlara karşı itiraz edilebilir ve Tahkim Kurulu’nun yapacağı inceleme üzerine vereceği karar kesindir.

CAS Sistemi

Court of Arbitration for Sport (“CAS”), futbol uyuşmazlıklarını çözmeye yetkili bir tahkim merkezidir. CAS’ın beş temel fonksiyonu bulunmaktadır.

• Uyuşmazlıkları, ilk ve tek yetkili merci olarak karara bağlamak,
• Spor Federasyonları tarafından alınan Disiplin cezası kararlarını temyiz merci olarak incelemek,
• Hukuki görüş bildirmek,
• Uyuşmazlıkları arabuluculuk usulü dostane bir şekilde karara bağlamak,
• Milletlerarası spor şampiyonaları sırasında meydana gelen uyuşmazlıkları ivedilikle çözmek.

Yukarıda da görüleceği üzere CAS ikili bir yapılanmaya gitmiştir. CAS’ın ilk derece tahkim ve temyiz tahkimi olarak iki yapısı bulunmaktadır.

CAS spor ile doğrudan veya dolaylı olarak ilişkisi bulunan her türlü uyuşmazlık ile ilgili karar vermektedir. Bu sebepten ötürü CAS’a başvurabilecek kişiler sporcular, kulüpler, federasyonlar, organizasyonu gerçekleştiren kişiler, sponsorlar, televizyon şirketleri ve sporla doğrudan veya dolaylı ilgili bütün gerçek ve tüzel kişiler başvurabilecektir.

CAS’a başvurma koşullarından ilki taraflar arasında tahkim klozu veya anlaşmasının bulunmasıdır. Taraflar uyuşmazlıkların CAS’ta çözümleneceğine dair irade beyanlarını sarih bir şekilde ifade etmemişler ise CAS’ın uyuşmazlığı ilk derece tahkim olarak inceleme ve karar verme yetkisi bulunmamaktadır. Ayrıca CAS başvurusu sırasında belirli bir ücretin de ödenmesi ve dilekçe ile CAS’a tevdi edilmesi gerekmektedir. Ayrıca CAS’ın yargılama usulü yazılıdır. Bu özellikleri ile CAS’ın ilk derece tahkim olarak baktığı uyuşmazlıklarda ihtiyari tahkim olduğu, kanun veya regülasyonların zorunlu tuttuğu emredici bir tahkim olmadığı açıkça görülmektedir. Tahkim yeri Lozan ve tahkim ve yargılama dili İngilizce veya Fransızcadır. Diğer taraftan CAS, ulusal ve uluslararası federasyonların bünyesinde kurulan tahkim kurulları veya organları sporun disiplinine ve yönetimine ilişkin uyuşmazlıklarda zorunlu tahkim merkezi olarak görevini ifa etmektedir. CAS’a ilişkin bir diğer husus da CAS’a başvurulmadan önce bütün hukuk yollarının tüketilmesi gerektiğidir. Bu kapsamda taraflar arasındaki uyuşmazlık meydana geldiğinde, tüketilebilecek bütün hukuk yolları tüketilmeden yapılan başvurular, usulden reddedilecektir. Tahkim yargılamasında uygulanacak hukuk taraflarca belirlenmediyse lex arbitri olan İsviçre Hukuku uygulama alanı bulacaktır. Tahkim yargılaması sonunda verilen kararın bağlayıcı olması için kararın tanıma ve tenfizinin gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.

Sonuç

Günümüzde spor hızla evrenselleşmekte ve günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelmektedir. Bu nedenle, sporun özneleri arasında ortaya çıkabilecek çekişmeleri çözüme kavuşturan özel bir hukuk disiplini olan “spor hukuku” kendiliğinden oluşmuştur.

Spor hukuku çerçevesindeki anlaşmazlıklar, devletlerin yargı organları tarafından çözülebileceği gibi alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri veya tahkim yoluyla da çözümlenebilecektir. Özellikle tahkim, sunduğu avantajlar sayesinde Türkiye ve uluslararası alanda spor hukukundaki en çok tercih edilen uyuşmazlık çözüm yolu haline gelmiştir. Bu durum, dünya çapında kabul gören bir spor tahkim mahkemesinin oluşturulma gerekliliğini ortaya çıkarmış ve böylece spor hukukundaki anlaşmazlıkları çözmek için tek yetkili, bağımsız ve kararları bağlayıcı bir yargı kurumu olan “Milletlerarası Spor Tahkim Mahkemesi” (Court of Arbitration for Sport, CAS) kurulmuştur. Türkiye bazında ise Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (UÇK) kurulmuştur.

CAS, kendi bünyesinde oluşturduğu hakem heyetleri aracılığıyla, özellikle dopingle ilgili olmak üzere tüm spor hukuku anlaşmazlıklarını spora özgü nitelikteki usul kuralları çerçevesinde tahkim ve arabuluculuk yöntemlerini kullanarak çözüme kavuşturur ve milli ve uluslararası spor federasyonları ile spor kuruluşlarının usul kuralları arasındaki uyumu sağlamakla görevlidir. CAS, bu işlevlerini yargılama birimlerinden oluşan İlk Derece Tahkim Birimi ile Temyiz Tahkim Birimi’dir.

UÇK da aynı nitelikte sporla ilgili meydana gelen her türlü uyuşmazlığı çözmek amacı ile tesis edilmiş bir tahkim kuruludur. UÇK’nın ihtiyari ve zorunlu tahkim olarak belirlendiği alanlar vardır. UÇK’nın zorunlu olarak regüle edildiği durumda, adli yargının uyuşmazlığı inceleme yetkisi yoktur. Ancak UÇK’nın yetkisinin ihtiyarı olması durumunda, taraflar uyuşmazlıkları irade beyanları tahkim yönünde ise tahkim değilse adli yargıda çözümleyecektir.

Bilgilerinize sunarız.