Anonim Şirket ve Limited Şirketlerde Temsil Organı Üyelerinin Kamu Borçlarından Sorumluluğu

Anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde ise müdürleri/müdürler kurulunu, şirketlerin genel yönetiminden ve karar alma süreçlerinden sorumludurlar. Yönetim kurulu üyelerinin ve müdürlerin/müdürler kurulunun tüzel kişiliği temsil etmelerinden kaynaklanan birtakım hukuki ve cezai sorumlulukları da bulunmaktadır. Bu yazımızda yönetim kurulu üyelerinin ve müdürlerin/müdürler kurulunun; tüzel kişiliğin vergi, kamu ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçlarından dolayı sorumluluğu incelenecektir.

Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu

Anonim şirketlerde yönetim kurulu, tüzel kişiliğin idaresinden sorumlu organıdır. Anonim şirketlerde kamu borçlarında temsil ve idare yetkisine sahip yönetim kurulunun sorumlulukları Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), Vergi Usul Kanunu (“VUK”) ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un (“AATUHK”) ilgili maddelerince düzenlenmiştir. Anonim şirketin kamu borçlarından da kural olarak şirket sorumludur. Kamu borçları öncelikle asıl borçlu olan anonim şirketten tahsil edilmeye çalışılır. Borcun şirketten tahsil edilemeyeceği anlaşılır ya da tahsil edilemezse borç ikinci derece sorumlu olan yönetim kurulu üyesinin malvarlığından karşılanır.

Vergi Borçları Bakımından Sorumluluk

VUK m. 10 gereğince tüzel kişinin vergi sorumlusu olması halinde vergi sorumluluğundan doğan yükümlülüklerin kanuni temsilcisi tarafından yerine getirileceği düzenlenmiştir. Kanuni temsilcilerin ilgili yükümlülükleri yerine getirmemeleri yüzünden mükelleflerin veya vergi sorumlularının varlığından tamamen veya kısmen alınamayan vergi ve buna bağlı alacakların, kanuni ödevleri yerine getirmeyenlerin varlıklarından alınacağı düzenlenmiştir. Yönetim kurulu anonim şirketin kanuni temsilcisi olduğundan vergi sorumluluğundan kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sorumludur. Dolayısıyla anonim şirketten tahsil edilemeyen vergi borcunun yönetim kurulu üyesinin malvarlığından karşılanması gündeme gelebilecektir. Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu, şirketin vergi sorumluluklarından kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde doğacak olup, sorumluluklarını yerine getirmelerine rağmen vergi borçlarının şirketten tahsil edilememesi durumunda, artık yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna gidilemeyecektir. Özellik arz etmesi nedeniyle belirtmek gerekir ki yönetim kurulunun birden fazla kişiden oluşması durumunda, aksi kararlaştırılmamışsa, yönetim kurulu üyelerinin tamamı şirketin vergi borçlarından müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Bu noktada belirtmek gerekir ki yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirirken kusurlu davranıp davranmadıklarının tespiti -kusurun tespitine ilişkin esasların VUK’da yer almaması nedeniyle- TTK’nın ilgili hükümlerine göre gerçekleştirilmelidir. Vergi ödevlerini yerine getirecek olan yönetim kurulu üyelerinden beklenilecek özenin ölçüsü, ‘‘tedbirli bir yöneticinin özeni’’ olacaktır. Tedbirli bir yöneticinin özenini gösteren, somut olaylarda bir işadamı gibi karar veren yönetim kurulu üyelerinden beklenemeyecek bir nedenle anonim şirketin vergi ödevleri yerine getirilememiş ise, yönetim kurulu üyeleri sorumlu tutulamayacaktır.

Anonim şirketin vergi borçlarından yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunun zaman yönünden sınırı, üyelik sıfatının kazanılması ve kaybedilmesine bağlı olarak belirlenecektir. Yönetim kurulu üyelerinin, anonim şirketin ödenmeyen vergi borçlarından sorumlu tutulabilmeleri için sorumluluk doğuran eylemin ilgili kişinin yönetim kurulu üyesi olduğu dönemde gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Ancak kendisinden önceki yönetim kurulu üyelerinin ödemediği vergi borcu yeni yönetim kurulu üyelerinin bilgisi dâhilinde ise ve yeni üyeler şirketin ödeme gücü bulunmasına rağmen vergi borcunu ödemiyorlarsa, şirketten tahsil edilemeyen vergi alacağından yeni üyelerin sorumluluğu söz konusu olabilecektir. Yönetim kurulu üyesi, vergi borcunun göreve gelmesinden önceki dönemde doğduğunu ileri sürerek sorumluluktan kurtulamamaktadır.

Kamu Borçlarından Sorumluluk

AATUHK m. mükerrer 35 uyarınca tüzel kişi şirketten tamamen tahsil edilemeyeceği anlaşılan veya tahsil edilemeyen kamu alacakları şirketin kanuni temsilcilerinin malvarlıklarından tahsil edilecektir. Dolayısıyla yönetim kurulu üyeleri şirketin zamanında ödenmeyen kamu borçlarından ikinci derecede sorumludur. Yönetim kurulu üyelerinin şirketin vergi borçları dışındaki kamu borçlarından sorumlu tutulabilmeleri için kusurlu olmalarına gerek bulunmamaktadır. Belirtmek gerekir ki anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin kamu alacağı sorumluluğu belirli bir oranla sınırlanmış da değildir. Sorumlu yönetim kurulu üyeleri, murahhas üye ve müdürler kamu alacağının tamamından bütün malvarlıklarıyla sorumludurlar.

Sosyal Güvenlik Kurumu Borçları Açısından Sorumluluk

5510 sayılı Kanun’un m. 88 uyarınca sigorta primleri ve diğer alacakları haklı bir sebep olmaksızın belirtilen sürelerde ödenmemesi halinde anonim şirket yönetim kurulu üyeleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı şirket ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmuşlardır. Temsile yetkisi bulunmasa dahi her yönetim kurulu üyesi ayrı ayrı, müştereken ve müteselsilen Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçlardan sorumlu tutulmuştur. Bu sorumluluk, yönetim kurulu üyesi olunan dönemde tahakkuk eden borçlar ile sınırlıdır. Ayrıca belirtmek gerekir ki anonim şirketin sosyal güvenlik borçlarından yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu fer’i değil, birinci derecede ve doğrudan bir sorumluluktur. Şirket yönetim kurulu üyesi Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçlardan şirket ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olmakla birlikte ödemeyi yapan yönetim kurulu üyesi külli halefiyet prensibi gereği idarenin yerine geçerek, iç ilişkide diğer şirket hissedarlarının payları nispetinde onlara rücu edebilecektir. Ödemeyi yapan yönetim kurulu üyesi ayrıca kendi payına tekabül eden kısım için yaptığı ödeme için de Şirket tüzel kişiliğine rücu edebilme imkânı mevcuttur.

Limited Şirketlerde Müdür/Müdürler Kurulu Sorumluluğu

Limited şirketlerde şirketin yönetimi, şirket sözleşmesi ile atanmış müdür/müdürler kurulu tarafından yürütülmektedir. Limited şirketlerde en az bir ortağın müdür olması şartıyla ortaklar haricinde birden fazla müdür tayin edilebilir. En az bir ortağın, şirketi temsil ve yetkisinin bulunması gerekmektedir. Şirketi temsil yetkisi münhasıran bir ortağa, bir müdüre verilebileceği gibi aynı anda birden fazla şirket müdürüne de verilebilir. Limited şirketin kamu borçlarından da kural olarak şirket sorumludur. Kamu borçları öncelikle asıl borçlu olan limited şirketten tahsil edilmeye çalışılır. Borcun şirketten tahsil edilemeyeceği anlaşılır ya da tahsil edilemezse borç ikinci derece sorumlu olan müdürün/müdürler kurulunun üyesinin malvarlığından karşılanır.

Vergi Borçları Bakımından Sorumluluk

VUK m. 10 gereğince tüzel kişinin vergi sorumlusu olması halinde vergi sorumluluğundan doğan yükümlülüklerin kanuni temsilcisi tarafından yerine getirileceği düzenlenmiştir. Kanuni temsilcilerin ilgili yükümlülükleri yerine getirmemeleri yüzünden mükelleflerin veya vergi sorumlularının varlığından tamamen veya kısmen alınamayan vergi ve buna bağlı alacakların, kanuni ödevleri yerine getirmeyenlerin varlıklarından alınacağı düzenlenmiştir. Limited şirkete ait vergi borçlarının, müdürlerin malvarlığından alınabilmesi için müdürlerin vergi ile ilgili ödevlerini yerine getirmemiş olması gerekmektedir. Müdürün/müdürler kurulunun sorumluluğuna gidilebilmesi için müdürün/müdürler kurulunun temsil yetkisini fiili olarak kullanabiliyor olması gerekmekte olup tüzel kişilik adına ödeme yetki ve iktidarına sahip olmaları gerekir. Müdürün/müdürler kurulunun sorumluluğuna gidilebilmesi için asıl borçlu olan tüzel kişilik nezdinde tüm takip ve tahsil yollarının tüketilmesi gerekmekte ve ancak bu durumda tamamen veya kısmen alınmayan vergi ve buna bağlı alacaklar için kanuni temsilciye başvurulabilmektedir. Son olarak belirtmek gerekir ki tüzel kişiliklerde kanuni temsilcinin değişmesi söz konusu olabilir. Şayet değişiklik cari hesap dönemi içerisinde yapılmışsa, cari dönem sonuçlarından sorumluluk, yeni müdüre/müdürler kuruluna ait olacak; değişiklikten önceki döneme ait sorumluluk ise, o dönemde yetkili bulunan müdüre/müdürler kuruluna ait olacaktır. Diğer bir ifadeyle yeni müdürün/müdürler kurulunun eski dönemden dolayı sorumlu tutulması mümkün değildir.

Kamu Borçlarından Sorumluluk

AATUHK m. mükerrer 35 uyarınca tüzel kişi şirketten tamamen tahsil edilemeyeceği anlaşılan veya tahsil edilemeyen kamu alacakları şirketin kanuni temsilcilerinin malvarlıklarından tahsil edilecektir. Dolayısıyla müdür/müdürler kurulu şirketin zamanında ödenmeyen kamu borçlarından ikinci derecede sorumludur. Müdürün/müdürler kurulunun şirketin vergi borçları dışındaki kamu borçlarından sorumlu tutulabilmeleri için kusurlu olmalarına gerek bulunmamaktadır. Belirtmek gerekir ki limited şirket müdürünün/müdürler kurulunun kamu alacağı sorumluluğu belirli bir oranla sınırlanmış da değildir. Sorumlu müdür/müdürler kurulu kamu alacağının tamamından bütün malvarlıklarıyla sorumludurlar.

Sosyal Güvenlik Kurumu Borçları Açısından Sorumluluk

5510 sayılı Kanun’un m. 88 uyarınca sigorta primleri ve diğer alacakları haklı bir sebep olmaksızın belirtilen sürelerde ödenmemesi halinde limited şirket müdürü/müdürler kurulu Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı şirket ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmuşlardır. Temsile yetkisi bulunmasa dahi her müdürün ayrı ayrı, müştereken ve müteselsilen Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçlardan sorumlu tutulmuştur. Bu sorumluluk müdürün/müdürler kurulunun ilgili dönemde tahakkuk eden borçlar ile sınırlıdır. Ayrıca belirtmek gerekir ki limited şirketin sosyal güvenlik borçlarından müdürün/müdürler kurulunun sorumluluğu fer’i değil, birinci derecede ve doğrudan bir sorumluluktur.

Sonuç

Anonim şirketlerin ve limited şirketlerin temsil organları üyelerinin, şirketin vergi, sosyal güvenlik kurumu ve diğer kamu borçlarından doğan sorumlulukları bulunmaktadır. Bu sorumluluklar, şirketin mal varlığının yetersiz kaldığı durumlarda ortaya çıkmakta ve yönetim kurulu üyeleri ile müdürlerin şahsi mal varlıkları ile bu borçları ödemek zorunda kalabilmelerine yol açmaktadır. Dolayısıyla, yönetim kurulu üyeleri ve müdürler, şirketin mali yükümlülüklerini yakından takip etmeli ve gerekli özen ve dikkati göstermelidirler.